ἡ οἰκογένεια Μητσοτάκη δὲν εἶναι ἀπὸ τὴν Κρήτη. Χάρη σὲ σύγ‐χρονη ἔρευνα, πράγματι, ἔχει ἀποδειχτεῖ ὅτι καταγόταν ἀπὸ τὴΛακωνία καὶ ἦταν ἰουδαϊκῆς προέλευσης.1

ἡ οἰκογένεια Μητσοτάκη ἔπαιξε καθοριστικὸ ρόλο στὴν ἄνοδοκαὶ κατίσχυση τοῦ Ἐλευθέριου Βενιζέλου στὴν κοινωνικὴ καὶ πο‐λιτικὴ κονίστρα τῆς Κρήτης.

ὁ Ἐλευθέριος Βενιζέλος πέθανε στὸ Παρίσι, στὶς 18 Μαρ‐τίου 1936, ἔγινε «μιὰ πολὺ ὡραία» θρησκευτικὴ τελετὴ γιὰ αὐτὸνστὴν ἀρμενικὴ ἐκκλησία τῆς γαλλικῆς πρωτεύουσας: οἱ Ἀρμένιοιτὸν θεωροῦσαν δικό τους.

Σύμφωνα μὲ ἐνδιαφέρουσα μαρτυρία λοιπόν, ὁ Κυ‐ριάκος ἦταν Ἀρμένιος,

εἶναι τὸ γεγονὸς ὅτι τὸ μωρὸ «ἐγκαταλείφθηκε» στὴν ἐξώθυρατοῦ σπιτιοῦ, βρέθηκε «τυχαῖα» ἀπὸ τὸν Κυριάκο, ὁ ὁποῖος στὴσυνέχεια «ἔπεισε» τὴ γυναίκα του νὰ τὸ υἱοθετήσουν.5

Ὅτι ὅλα ὅσα ἔχουνκατὰ καιροὺς ὑποστηριχθεῖ σχετικῶς μὲ τὴν καταγωγὴ τοῦ Βενι‐ζέλου ἀπὸ τὸν Μυστρᾶ –καὶ συγκεκριμένως τὴν οἰκογένεια Κρεβ‐βατᾶ– δὲν ἀνταποκρίνονται στὴν ἀλήθεια.

Δεδομένου λοιπὸν ὅτι ‐ἕως τώρα τοὐλάχιστον‐ ὑπάρχει συμ‐φωνία ὡς πρὸς τὸ ὅτι ὁ Κωνσταντινισμὸς ὑπῆρξε μορφὴ Φασι‐σμοῦ, στὸ ἀνὰ χεῖρας κείμενο ἐπιχειρεῖται ἡ ἀπάντηση στὸ ἐρώ‐τημα ἐὰν ὁ Φασισμὸς αὐτὸς ἦταν πρωτογενὴς ἤ, ἀντιθέτως,ἰδεώδης.

Ἤμουνα ὄχι μόνο «γενιὰ τοῦΠολυτεχνείου» ἀλλὰ καὶ στὸ Πολυτεχνεῖο∙ καὶ εἶναι χρόνια τώραποὺ νοιώθω ντροπὴ γιὰ αὐτό.

Ὁ Κωνσταντῖνος, τώρα, ἀπάντησε τὸ 1915 στὴν chicaneryτοῦ 1910 μὲ πραξικόπημα, ἐφόσον καταλυτικῶς καθυστέρησε νὰστέρξει στὴν ὁρκωμοσία τῆς κυβέρνησης Βενιζέλου ποὺ εἶχεσχηματιστεῖ βάσει τοῦ ἀποτελέσματος τῶν ἐκλογῶν τῆς 31ηςΜαΐου 1915.

Περίεργο θὰ ἦταν νὰ μὴ εὕρισκε κανεὶς στὰ τότε γεγονόταἀναμεμιγμένο τὸ ὄνομα «Μαυρογορδᾶτος». Τὸ ἐπώνυμο αὐτὸπράγματι εἶναι παραλλαγή τοῦ «Μαυροκορδᾶτος».320 Ὁ ἐν λόγῳἈντώνιος, μὲ ἄλλα λόγια, ἤτανε γόνος τῆς γνωστῆς, χιακῆς κα‐τάγωγῆς, φαναριωτικῆς οἰκογένειας, ποὺ πάντοτε ὑπῆρξε ὑπέρ‐μαχος τῶν ἀγγλικῶν συμφερόντων στὴ χώρα μας καὶ ἡ ὁποία,ὅπως ὅλοι σχεδὸν οἱ Φαναριῶτες, εἶχε ἐπιγαμίες μὲ Ἰουδαίους.321

Ἔτσι, στὰ φανερὰ καὶ γρήγορα, στὶς 29 Νοεμβρίουσυγκεκριμένα, ὁλοκληρώθηκε ἡ κατάληψη τῆς Ἑρμούπολης ἀπὸτοὺς Βρεταννούς:

Μετὰ τὰ γεγονότα τοῦ Νοεμβρίουτοῦ 1916, ἀναγκάστηκε νὰ φύγει ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ πρωτεύουσακαὶ ὀργάνωσε τὴν ἀπό τοὺς Βρεταννοὺς κατάληψη τῆς Σύρου.

οἱ ντόπιες γυναῖκες φάνηκαν ἀπρόθυμες νὰ ἱκανοποιήσουν τὶςσεξουαλικὲς ἀνάγκες Γάλλων στρατιωτικῶν, ἐκδόθηκε κανονικὴδιαταγὴ νὰ «ἐπιλεγοῦν» ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες κοινοτάρχες ἄπορεςκοπέλλες, προκειμένου νὰ ἀνοίξουνε «πορνεῖα» γιὰ τὰ συμμαχι‐κὰ στρατεύματα στὴ Μακεδονία.313

Τὸ ἄτομο αὐτό,παρὰ τὴ μικρασιατικὴ καταγωγή του, δὲν ἦταν Ἕλληνας ἀλλὰἸουδαῖος ἀπὸ τὴν Ὀδησσό,

ὁ ΣτέφανοςΣκουλούδης,255 τραπεζίτης βαθύπλουτος καὶ στενὰ συνδεδεμένοςμὲ τὸ βρεταννικὸ κεφάλαιο.256

Εἶναι ἀκριβὲς νὰ ἀναφερθῇ ὅτι οἱσύλλογοι τῶν ἐπιστράτων ἐξήσκησαν κολοσσιαίαν ἐπιρροὴν ἐπὶ τῆςἐν γένει πολιτικῆς τοῦ τόπου καὶ [sic] κατὰ τὰ ἔτη 1916‐1920.Ἀποτελοῦν ὄχι πλέον ὀλιγαρχικὴν ἀλλ’ εὐρυτέραν λαϊκὴν ἀπάντη‐σιν εἰς τὴν ἀστικὴν ἐπανάστασιν τοῦ 1909.1

τα μέσα πολιτικής πάλης που,υιοθέτησε όπως οι ένοπλοι σχηματισμοί μάχης και η,μεταφορά της βίας του πολέμου στις πόλεις ο στρατιώτηςως ενσάρκωση του ηρωϊσμού και της αφοσίωσης στην, –πατρίδα η λατρεία του αρχηγού που συμβαίνει ωστόσο–να είναι ο μονάρχης η κυριαρχία της βίας στην πολιτική–ζωή και η απαξία στην ανθρώπινη ζωή την δική μας ότανπρόκειται για θυσία και του Άλλου όταν πρόκειται για τον–εχθρό δίνουν μια πρόγευση αλλά όχι την γεύση του.φασισμού Τα στοιχεία αυτά δουλεύτηκαν σε ένα,εργαστήρι φασισμού που δεν παρήγε όμως φασισμό

ως συμπύκνωση της πολιτικής της βίας και του.αντιδυτικισμού

To στοιχείο της βίας και της μνησικακίας είναι παρόν σεόλα τα κείμενα αυτά που απευθύνονταν στον Βασιλιά καιδημοσίευε η Νέα Ημέρα. Η εκδικητική διάθεση απέναντιστους βενιζελικούς και στους Αγγλογάλλους και ηβούληση της ρήξης με την πολιτική της συναίνεσης και τωνυποχωρήσεων είναι σαφής

ΟΜαυρογορδάτος υποστηρίζει ότι ο μύθος πως οιΕπίστρατοι ήσαν δημιούργημα του Επιτελείουσυντηρήθηκε όχι μόνον από την συγκεκριμένη καταδίκηκαι τους ισχυρισμούς πολλών μαρτύρων στρατιωτικών– -στις δύο δίκες παρά την απουσία θετικών αποδείξεωναλλά και από την κυρίαρχη στο πεδίο της ιστοριογραφίαςκαι της συλλογικής μνήμης βενιζελική εκδοχή της ιστορίας.του Εθνικού Διχασμού

η γεωγραφική δομή του ελληνικού κόσμου είχε εδρασθεί στηνικανότητα των παράκτιων κοινοτήτων του είτε να επιβιώνουν είτε ως ανεξάρτητεςοντότητες έναντι ανοργάνωτων πληθυσμών του εσωτερικού, είτε (όταν είχαν απωλέσειτην ανεξαρτησία τους) να χρησιμοποιούν το προστατευτικό πλαίσιο των (εξ ορισμού,πολυεθνικών) αυτοκρατοριών για τον ίδιο λόγο.

Κατά τρόπο ειρωνικό, η επιτυχία της χώρας κατά τους Βαλκανικούς Πολέμουςαφενός επέλυσε - ανέλπιστα ευνοϊκά - το πρόβλημα των άμεσων προτεραιοτήτων στηνΚρήτη και τη Μακεδονία. Παρέμεναν όμως ανοικτά τα μέτωπα στη Βόρεια Ήπειρο,Θράκη, Ανατολικό Αιγαίο, Ιωνία, Πόντο, Κύπρο, μαζί με τον κίνδυνο μιας νέας βουλ-γαρικής προσπάθειας στην κατεύθυνση της ελληνικής Μακεδονίας

Ωστόσο, η συνταγματική κρίση, αν και καθαυτή μείζονος σημασίας,δεν ήταν - και δεν μπορούσε να είναι - το αίτιο του Διχασμού. Η συνταγματική κρίσηπροϋπέθετε μια διαφωνία σχετική με το μείζον αγαθό του salus populi.

υτά τα δεδομένα άρχισαν να αλλάζουν δραματικά στον 19ο αιώνα, οπότε επήλθεη άνοδος των άλλων βαλκανικών εθνικισμών.7 Στο πλαίσιο αυτό, ο ελληνικός κόσμος,και ειδικά η ηγεσία του ελληνικού κράτους βρέθηκε σε μια πολύ δύσκολη θέση: ηγεωγραφική περιοχή που ενδιέφερε ήταν αχανής (τουλάχιστον για τα μέσα που δι-έθετε το μικρό ελληνικό κράτος), οι πιθανοί αντίπαλοι πολλαπλοί, και σε περίπτωσηαπώλειας μιας περιοχής, αυτή δεν επανέκαμπτε σε μια αυτοκρατορική οντότητα, αλλάπεριερχόταν σε ένα άλλο έθνος - κράτος, με τους Έλληνες στην θέση μιας προνομιού-χου (και άρα συνήθως στοχοποιημένης) μειονότητας, της οποίας η επιβίωση δύσκολαθα εξασφαλιζόταν.

αποδεχόταν την απώλεια της Κωνσταντινούπολης, που θα περνούσε, όπωςόλοι αντιλαμβάνονταν, υπό τον ρωσικό έλεγχο. Τόνιζε όμως ότι ήταν αδύνατον γιατην Ελλάδα να μείνει εκτός της σύγκρουσης: ακόμη και εάν δεν καλείτο να υποστείεδαφικές απώλειες κατά τον πόλεμο, θα της ήταν αδύνατον να επιβιώσει σε περίπτωσηπου μια ισχυροποιημένη Βουλγαρία κυριαρχούσε στη μεταπολεμική Βαλκανική.1

Η διεθνής πολιτική του διακρίθη-κε πάντοτε για ένα βασικό της χαρακτηριστικό: ο Βενιζέλος απέφευγε συστηματικάσυγκρούσεις στις οποίες η Ελλάδα θα καλείτο να αναμετρηθεί μόνη της με χώρεςισχυρότερες. Αυτό έκανε και πριν τον Αύγουστο του 1914, όταν προσπάθησε με κάθετρόπο (ακόμη και προτείνοντας εθελούσια ανταλλαγή πληθυσμών) να αποφύγει μιααναμέτρηση με την Πύλη.9

Και ορισμένες από αυτές τις αποφάσεις θα ήταν αναπόφευκτα επώδυνες: ήτανπολύ πιθανόν να μην αποδειχθεί δυνατή η ικανοποίηση του συνόλου των ελληνικώνδιεκδικήσεων∙ και οι περιοχές που θα χάνονταν - ειδικά εάν διαλυόταν η ΟθωμανικήΑυτοκρατορία - θα χάνονταν, πιθανότατα, για πάντα, αν μη τι άλλο λόγω της ένδειαςτων μέσων που διέθετε το ελληνικό κράτος και της ιδιότυπης γεωγραφικής διασποράςτων ελληνικών κοινοτήτων

Οι δεύτερεςεκλογές του 1915 υπήρξαν η μείζων παραβίαση του πολιτεύματος από τον βασιλιά:επειδή με τον τρόπο αυτόν αρνείτο να αποδεχθεί το αποτέλεσμα των πρώτων

Ωστόσο - και εδώ εί-ναι που βρίσκεται η απαρχή του Εθνικού Διχασμού - ο Κωνσταντίνος δεν αποδέχθηκετο αποτέλεσμα. Καθυστέρησε, λόγω της σοβαρής του ασθένειας, να διορίσει τον Βενι-ζέλο πρωθυπουργό, και κατόπιν, όταν ο τελευταίος εισηγήθηκε εκ νέου την είσοδο τηςχώρας στον πόλεμο, τον οδήγησε ξανά σε παραίτηση και προκήρυξε νέες εκλογές απότις οποίες οι βενιζελικοί απείχαν. Εδώ βρίσκεται η έναρξη του Διχασμού.4

Από το 1915 έως τουλάχιστον το 1936, εξελίχθηκε σειρά συνταγματικώνεκτροπών

όριζε, όμως, το σημείο από το οποίο, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, καμία από τις δύοπλευρές δεν μπορούσε να υποχωρήσει χωρίς να αυτοαναιρεθεί. Αυτή η διαφωνίαανέκυψε το 1915

, την κατάληψη του Ρούπελκαι κατόπιν της Ανατολικής Μακεδονίας από τους Βουλγάρους, το κίνημα της Εθνι-κής Αμύνης και τη διάσπαση του κράτους, την αγγλογαλλική επέμβαση στην Αθήνατον Νοέμβριο του 1916, το ανάθεμα εναντίον του Βενιζέλου, τη νέα ξένη επέμβασηκαι την επανένωση της χώρας κλπ.

Στο πλαίσιο αυτό, η αρχή salus populi suprema lex, εδρασμένη ακρι-βώς στην πεποίθηση ότι συνέτρεχαν έκτακτες καταστάσεις, ήταν λογικό να επικρατήσειστη διαχείριση των δημοσίων υποθέσεων - παρά το γεγονός ότι είναι δύσκολο ναυποθέσει κανείς ότι οι δρώντες αγνοούσαν τις δυνητικά καταστροφικές της επιπτώσεις

ο Κωνσταντίνος έβρισκε αδύνατοννα αποδεχθεί την πιθανότητα μιας συμμαχικής επιτυχίας εκεί, που θα έφερνε οριστι-κάτους Ρώσους στην Πόλη. Για έναν βασιλιά που ανακηρύχθηκε ως τέτοιος από τονστρατό «του» με το όνομα «Κωνσταντίνος ΙΒ ́» ένα τέτοιο βήμα ήταν αδύνατο.

Και τούτο γινόταν μεν αντιληπτό από τον Βενιζέλο, δημιουργούσε όμως πανικόστους μαξιμαλιστές αντιβενιζελικού

Η ελληνική πολιτική στο Μικρασιατικό ζήτημα και η εκστρατείαστη Μικρά Ασία εντάσσονταν στη Μεγάλη Ιδέα, με άλλα λόγια σεμια ευρύτερη αλυτρωτική πολιτική με στόχο την απελευθέρωσηυπόδουλων ομοεθνών· όχι σε κάποιον ιμπεριαλισμό. Ήταν ηολοκλήρωση μιας συνεχούς απελευθερωτικής προσπάθειας πουείχε ξεκινήσει με την επανάσταση του 1821.

Ισχυριζόμαστε, δηλαδή, ότι ηαντιβενιζελική κυβέρνηση δεν αποφάσισε την προέλαση προς τοΑφιόν και προς την Άγκυρα μόνον για αμιγώς στρατιωτικούςλόγους. Την αποφάσισε και για να αποκαταστήσει με τηστρατιωτική της ισχύ το διεθνές μέτωπο, του οποίου η ίδια με τιςαποφάσεις της είχε διευκολύνει (αν όχι και προκαλέσει) τηδιάλυση. Για να εξαναγκάσει τους πρώην συμμάχους να τηνπάρουν στα σοβαρά. Ήταν αδιέξοδη στρατηγική. Και έστω καιαπαντώντας σε υποθετική ερώτηση, τολμούμε να το πούμε: οΒενιζέλος δεν θα το έκανε ποτέ.

Οι αντιβενιζελικοί ηγέτες δεν είχαν αυτόν τον σκληρό ρεαλισμό.Ήταν και συναισθηματικοί και ιδεαλιστές. Για τούτο, δενμπορούσαν να κάνουν τις σκληρές επιλογές. Δεν μπορούσαν ναεπιλέξουν. Και για τούτο ήταν το χειρότερο που θα μπορούσαννα είναι: ταυτόχρονα και φοβικοί έναντι των διεθνών εξελίξεων,αλλά (μην μπορώντας να επιλέξουν) και μαξιμαλιστές. Απρόθυμοινα κάνουν επιλογές (επώδυνες για κάποιες κοινότητες, αλλάσωτήριες για άλλες), ανήμποροι να κατανοήσουν τις δυναμικέςτου διεθνούς συστήματος και τελικά χωρίς επαρκή γνώση της

Στην απόφαση αυτή έπαιξεσημαντικό ρόλο και ο Εθνικός Διχασμός. Η αντιβενιζελικήπαράταξη θεωρούσε ότι θα μειωνόταν το κύρος της εάνεμφανιζόταν να επιλέγει την άμυνα, σε αντίθεση με τον Βενιζέλο,που με την επιθετική του πολιτική είχε πραγματώσει το όραματης Μεγάλης Ελλάδας.

Καιπροκάλεσαν αυτή την απομόνωση με την επιμονή τους να φέρουνπίσω τον Κωνσταντίνο, δηλαδή με μια ακόμη παραχώρησή τουςστον συναισθηματισμό, ενώ θα μπορούσαν να τον φέρουν καικατόπιν αυτός να αποχωρήσει αμέσως, παραχωρώντας τον θρόνοσε έναν από τους γιους του. Σε κάθε περίπτωση, διολίσθησαν σεμια όλο και πιο δυσμενή κατάσταση, και το πρώτο τρίμηνο του1921 ανακάλυψαν ότι ήταν μόνοι και έπρεπε να εφαρμόσουνστρατιωτικά τη Συνθήκη των Σεβρών απέναντι σε έναν διαρκώςισχυροποιούμενο Κεμάλ,

ΕΡΩΤΗΜΑ 29Ποια ήταν η διαφορά στη στρατηγική του Βενιζέλου και τωναντιβενιζελικών ως προς τη στρατιωτική παρουσία στη Μικρά Ασία;

είναι πολύεπισφαλές να υποθέσουμε ότι, σε περίπτωση που παρέμενε στηνεξουσία, ο Κεμάλ θα είχε εξασφαλίσει τη διεθνή ανοχή ή βοήθειαπου εξασφάλισε το 1921 έναντι των αντιβενιζελικών.

ο ίδιος ο Ιωάννης Μεταξάς,ο σημαντικότερος Έλληνας στρατιωτικός σχεδιαστής της εποχής,τόνισε ότι η απόφαση αυτή δεν ήταν εφαρμόσιμη με τα παρόνταδεδομένα. Αρνήθηκε να αναλάβει την ηγεσία του στρατού

Προφανώς, ο Βενιζέλος δεν υπήρξε όργανο ξένων δυνάμεων.Προσπαθούσε πάντα να εκμεταλλεύεται υπέρ της πατρίδας τουτις επιδιώξεις των μεγάλων δυνάμεων στην Εγγύς Ανατολή. Τογεγονός ότι από τις αποφάσεις μπορεί να ευνοούντο τα βρετανικάσυμφέροντα δεν σημαίνει ότι τα ελληνικά συμφέροντα ετίθεντο σεδεύτερη μοίρα.

Χαρακτηριζόταν από εξαιρετικέςδιπλωματικές ικανότητες, λόγω των οποίων απέκτησε διεθνέςκύρος, που έκτοτε δεν έχει αποκτήσει άλλος Έλληνας πολιτικός.

Οι αντιβενιζελικοί ηγέτες δεν ήταν πολιτικά άπειροι ή ανίκανοι.Αλλά δεν είχαν τη διαύγεια του Βενιζέλου και την κατανόηση πουείχε εκείνος για τη λειτουργία του διεθνούς συστήματος. Έδειξανεπίσης υπέρμετρη υποχωρητικότητα στον συναισθηματισμό.

Έδωσε,πράγματι, τη διαταγή της προελάσεως πέραν της ζώνης τηςΣμύρνης (π.χ. στο Ουσάκ), αλλά το έκανε για μια πολύπεριορισμένη περιοχή κοντά στα όρια της ζώνης της Σμύρνης,εξυπηρετώντας και τις ανάγκες αμύνης των συμμαχικώνδυνάμεων στην ευρύτερη περιοχή.

Από το 1910 (σίγουρα από το 1912) ο Βενιζέλος έδειξε πως είχεμια βασική αρχή στη διεθνή στρατηγική του, που υπαγόρευε τιςαποφάσεις του: «ποτέ μόνοι». Βασιζόταν στη συμμετοχή σεμεγάλους διεθνείς συνασπισμούς που θα εξασφάλιζαν στηνΕλλάδα μια επικράτηση ανέφικτη με τις δικές της μόνονδυνάμεις.

ι δυσάρεστες αυτές τάσεις περιορίστηκανκαι η Ελλάδα επανήλθε στη βασική φιλελεύθερη κοίτη τηςπαράδοσής της.

με τη σύντομη εξαίρεση τηςδικτατορίας του Θεόδωρου Πάγκαλου το 1925-26 (του μόνουελληνικού καθεστώτος που εξέτασε το ενδεχόμενο νέου πολέμουμε την Τουρκία για να αμφισβητηθεί η διευθέτηση της Συνθήκηςτης Λωζάννης), το ελληνικό κράτος έγινε υποστηρικτής τουυπάρχοντος εδαφικού καθεστώτος και της διεθνούς νομιμότητας

ρώτου αιώνα τηςελληνικής ανεξαρτησίας, κατά τον οποίο βασικός στόχος ήταν ηυλοποίηση της Μεγάλης Ιδέας.

Το βέβαιονόμως είναι ότι, με τον Εθνικό Διχασμό, οι Έλληνες κάναμεπραγματικά ό,τι μπορούσαμε για να οδηγηθούν τα πράγματαστην ήττα και στην Καταστροφή.

Ωστόσο, η Δίκη των Εξ αποτελούσε παρωδία δικαστικήςδιαδικασίας και οδήγησε, ουσιαστικά, σε μια δικαστικήδολοφονία.

Η αβασίλευτη δημοκρατία του Μεσοπολέμου, που ανακηρύχθηκετο 1924, εδράστηκε στο αίμα του εσωτερικού εχθρού, κάτι πουτην έκανε ασταθή, ίσως και θνησιγενή.

Το πλήγμα τηςΚαταστροφής επομένως έφερε και την πρώτη (έστω αμυδράσυγκαλυμμένη) στρατιωτική δικτατορία της σύγχρονης ελληνικήςπολιτικής ιστορίας.

Σε κάθε περίπτωση, η Δίκη των Εξ σηματοδοτούσε όχι μόνον τηνκορύφωση, αλλά και τη μετεξέλιξη (και την εμπέδωση) τουΕθνικού Διχασμού.

Είναι τραγικά ειρωνικό το ότιτελικά, το 1916, η αντιβενιζελική κυβέρνηση ήταν αυτή πουπαρέδωσε το Ρούπελ στους Γερμανοβουλγάρους, με αποτέλεσμανα ακολουθήσει η κατάληψη του συνόλου της ΑνατολικήςΜακεδονίας από αυτούς. Οι άνθρωποι που κατηγόρησαν τονΒενιζέλο για προδοσία, επειδή «ήθελε» να «δώσει» τηνΑνατολική Μακεδονία, ήταν αυτοί που την έχασαν, και μάλισταχωρίς να πολεμήσουν.

Ο γνωστός εθνικιστής διανοούμενος εκ-φράζει σαφώς την προτίμησή του στο Παλαιό Καθεστώς, ενώ παράλληλα ο φίλος τουΊων Δραγούμης θα ισχυριστεί ότι «η εισβολή του φραγκισμού» στην Ελλάδα συνέβαλεστην έκπτωση των κοινωνικών ηθών «με τη μορφή σνομπισμού, ξιπασιάς, ξενολατρί-ας, χρηματισμού, [...] αριβισμού, ασυνειδησίας, αναξιοπρέπειας και δουλοφροσύνης,κάθε λογής παλαιανθρωπιάς ή ελαφρομυαλιάς».15

Μετά την ήττα του ’97 η διάψευση των προσδοκιών για την ανεπάρκεια του κρά-τους να χειριστεί τα ζωτικά συμφέροντα του έθνους, όπως το Μακεδονικό και το Κρη-τικό ζήτημα, είχε προκαλέσει την αντίδραση μιας μεγάλης μερίδας Ελλήνων εναντίοντου «σάπιου» πολιτικού συστήματος. Σε αυτήν ακριβώς τη φάση, κυρίαρχα στοιχείατου πολιτικού λόγου αναδείχτηκαν ο ανορθολογισμός, ο αντικοινοβουλευτισμός καιη θρησκεία.

, πουδήθεν μας χάρισαν «την ύπαρξιν δια των θυσιών που έκαναν το Εικοσιένα», είναι ότιτην ελευθερία τους κέρδισαν μόνοι τους οι Έλληνες με τους δικούς τους αγώνες, ότι ησυμπάθεια των ξένων λαών κερδήθηκε «δια των υπερανθρώπων μεγαλουργημάτωντης Εθνικής ψυχής». Οι ευρωπαϊκές Δυνάμεις μάλιστα έμειναν αδιάφορες μπροστάστην τουρκική βαρβαρότητα κατά τη διάρκεια της Επανάστασης. Είναι χαρακτηριστικόότι ακόμη και για το Ναβαρίνο, με τον τόσο βαρύ συμβολισμό, έρχεται στην επιφάνειαη εκδοχή του τυχαίου πυροβολισμού που προκάλεσε «την μήνιν των Ευρωπαίων στο-λάρχων».58

εν είναιλοιπόν αλήθεια ότι στη Νεότερη Ελλάδα η βασιλεία επιβλήθηκε τάχα απόξένες δυνάμεις σε έναν λαό με δήθεν προαιώνια αντιβασιλικά γονίδια.Αρχικά, η αποδοχή της υπήρξε σχεδόν καθολική, για προφανείς λόγους. Ηβασιλεία εξασφάλιζε την απαραίτητη υποστήριξη Μεγάλων Δυνάμεων γιατην ανεξαρτησία του νεοελληνικού κράτους, αλλά και για τη μελλοντικήτου επέκτα-ση. Αποτελούσε επίσης εγγύηση εσωτερικής σταθερότητας και αποτροπήςανεξέλεγκτων εμφυλίων συγκρούσεων, όπως αυτές που συνόδευσαν τονΑγώνα της Ανεξαρτησίας.

κόμη και αν εξαιρεθούν οι περίοδοι ξένης κυριαρχίας (ρωμαϊκής,φραγκικής, οθωμανικής), ο Ελληνισμός έζησε το μεγαλύτερο διάστημα υπόβασιλεία (ομηρική, μακεδονική, ελληνιστική, βυζαντινή).4

Το 1955, η άνοδος του Κωνσταντίνου Καραμανλή στηνπρωθυπουργία συμβολίζει την ουσιαστική ολοκλήρωση αυτής τηςδιαδικασίας

Με άλλα λόγια, ο πόλεμος καιη δική της ουδετερότητα πρόσφεραν στην Τουρκία τη χρυσή ευκαιρία ναανατρέψει μονομερώς την προϋπάρχουσα ισορροπία, δημιουργώνταςτετελεσμένα γεγονότα τόσο στη Δυτική Θράκη όσο και στην Πόλη.

Μόνο μέσα από τη θύελλα ενός νέου πολέμου και μίας νέας εμφύλιαςσύρραξης και μέσα από την κοσμογονία της μεταπολεμικήςανασυγκρότησης ξεπεράστηκε ουσιαστικά ο Διχασμός του 1915 ως κρίσηεθνικής ολοκλήρωσης. Οι πρόσφυγες επιτέλους αφομοιώθηκαν. Τα παιδιάκαι τα εγγόνια τους δεν γνώρισαν το ρατσιστικό μίσος που αντιμετώπισανοι γονείς τους. Οι αλλοεθνείς μειονότητες χάθηκαν σχεδόν όλες (εκτός απόμία). Οι μεταπολεμικές οικονομικές και πολιτικές ανακατατάξεις εξάλειψαντο παλιό χάσμα ανάμεσα στην Παλαιά Ελλάδα και τις Νέες Χώρες. Η ίδιαη διάκριση, άλλωστε, ξεχάστηκε.

Για τον μεγάλο όγκο της, την κρίσιμη ώρα, η έλλειψηαφομοίωσης σήμανε την απουσία όχι μόνο πρακτικών δυνατοτήτωνδιαφυγής, αλλά και έμπρακτης αλληλεγγύης εκ μέρους του χριστιανικούπληθυσμού. Εντελώς αντίθετα, στην Παλαιά Ελλάδα όχι μόνο οχριστιανικός πληθυσμός αλλά και οι αρχές (με επικεφαλής την ΟρθόδοξηΕκκλησία και την Αστυνομία Πόλεων) έκαναν το παν για να κρύψουν καινα σώσουν τους Ισραηλίτες συμπολίτες τους. Η «επιταγή» της αφομοίωσηςείχε, τελικά, αντίκρισμα και εξαργυρώθηκε στο ακέραιο.

ΟΣοφούλης προφανώς δεν συνειδητοποιούσε τι έκανε όταν υπέγραφεαμέριμνα το περιβόητο συμφωνητικό με τον Στυλιανό Σκλάβαινα,επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας του ΚΚΕ («ΠαλλαϊκούΜετώπου»), τον Φεβρουάριο του 1936. Το συμφωνητικό, που δεν ήταν κανπροορισμένο να μείνει μυστικό, περιείχε ολόκληρο κυβερνητικόπρόγραμμα, σε αντάλλαγμα για την κοινοβουλευτική υποστήριξη του ΚΚΕσε μελλοντική κυβέρνηση των Φιλελευθέρων.77 Όχι μόνο επιβεβαίωνεπανηγυρικά το φάσμα του «βενιζελοκομμουνισμού» (δίνοντας τροφή στηδεξιά προπαγάνδα για τις επόμενες δεκαετίες), αλλά και νομιμοποιούσεέμμεσα την αριστερή στροφή των Βενιζελικών μαζών – ακριβώς αυτό πουέπρεπε να φοβάται η Βενιζελική ηγεσία.

Από την πλευρά του, το ΚΚΕ ήταν επιτέλους έτοιμο να αρπάξει τηνιστορική στιγμή. Εκτός από τη θεαματική προσέγγιση του προσφυγικούκόσμου ως συνόλου,81 το κόμμα έδωσε επίσης συγκεκριμένη μορφή στομέτωπο εργατών και αγροτών υπό την ηγεμονία της εργατικής τάξης – έναόραμα που συνεχώς του διέφευγε από την ίδρυσή του. Ήταν η μεταφοράτων αγροτικών του οργανώσεων στο «Ενιαίο» ΑΚΕ και, στη συνέχεια, ησυγκρότηση «Λαϊκού Μετώπου» μαζί του.82 Στο μέσο της κρίσης αστικήςηγεμονίας, οι Βενιζελικές έως τότε μάζες προσφύγων και νέωνμικροϊδιοκτητών, καθώς και γενικότερα οι προδομένοι Δημοκρατικοί, θαπρομήθευαν τις δυνάμεις και τους συμμάχους που χρειάζονταν για ναεφαρμοστεί με επιτυχία αυτό το σχέδιο.Μόνο στο φως αυτής της διαφαινόμενης προοπτικής και όχι με τον μύθοτης δήθεν άμεσης κομμουνιστικής εξέγερσης, μπορούν να ερμηνευθούντόσο η δικτατορία του Μεταξά όσο και οι αδύναμες φωνές διαμαρτυρίαςτων αστικών κομμάτων.

ντίθετα, ο Αντιβενιζελισμός, παρά την πομπώδη εθνικιστική ρητορείακαι τον βυζαντινό ρομαντισμό που περιέβαλλε τον βασιλέα Κωνσταντίνοτον «ΙΒ ́», προτίμησε στον Α ́ Παγκόσμιο Πόλεμο την ουδετερότητα, πουκατέληξε να σημαίνει στην πράξη εγκατάλειψη των αλυτρώτων στη μοίρατους. Η ουδετερότητα παρουσιάστηκε από τον Αντιβενιζελισμό σανκαλύτερη τάχα μέθοδος για τη σωτηρία των Ελλήνων της Τουρκίας, με τηναποφυγή ανοικτής σύγκρουσης μαζί της. Αυτή την εξήγηση έδωσε οΤσαλδάρης και το 1930.63 Αλλά, με δεδομένη την πραγματική κατάστασητο 1914-15 και τη μαζική εφαρμογή της τουρκικής πολιτικής εκτοπίσεων,μία τέτοια εξήγηση φαίνεται αφελής και ανεδαφική στην καλύτερηπερίπτωση, αν όχι εντελώς παραπλανητική και φαρισαϊκή.

τις άλλες γλώσσες, χρησιμοποιείται κατά κανόνα ο ίδιοςόρος (monarchy) για δύο ξεχωριστές έννοιες, που στα ελληνικά υπάρχει ηευχέρεια να αποδοθούν με δύο διαφορετικούς όρους: «βασιλεία» και«μοναρχία». Κατά συνέπεια, μπορεί στα ελληνικά να γίνει λόγος για«βασιλευόμενη δημοκρατία», ενώ στις άλλες γλώσσες το ίδιο ακριβώςκοινοβουλευτικό πολίτευμα ορίζεται ως «συνταγματική μοναρχία»(constitutional monarchy).

Η Καταστροφή μπορούσε επίσης να είχε καταστήσει ιστορικάξεπερασμένη την αντιπαράθεση Βενιζελισμού και Αντιβενιζελισμού. Αυτόπίστεψαν πολλοί τότε. Ωστόσο, ο Εθνικός Διχασμός αναζωπυρώθηκε καιπαρατάθηκε εξαιτίας της τροπής που πήραν τα πράγματα.

rofessor Leon used a variety of sources, andconducted extensive research in the historical archives of the Greek, French,English and German foreign ministries. He was also the main author of a chap-ter on Greece and WWI in the multi-volume History of the Greek Nation.18

Το 1945-46, κατά τη λευκή τρομοκρατία, η Αριστερά κατήγγειλε ότι είχε 1.298 νεκρούς απότη δράση των ακροδεξιών συμμοριών25 –αριθμός επίσης τεράστιος σε σύγκριση μετις προγενέστερες εμπειρίες της ελληνικής κοινωνίας

Ο ίδιος ο Εθνικός διχασμός του 1915-17, κατά τονοποίο δημιουργήθηκαν ακόμη και δύο αντιτιθέμενα μεταξύ τους ελληνικά κράτη,πραγματοποιήθηκε με ξένη στρατιωτική επέμβαση στην Αθήνα και έλαβαν χώρα πο-λιτικές δολοφονίες, είχε όμως σχετικά λίγα θύματα: σύμφωνα με επίσημες πηγές,στα Νοεμβριανά (την πλέον πολύνεκρη, και όχι μόνον ενδοελληνική, σύγκρουση τηςπεριόδου του Εθνικού διχασμού) οι νεκροί ήταν 117

το φαινόμενο της βίας του 1943-44 ήταν πρωτόγνωρο στην ελλη-νική ιστορία

Οι νεκροί στο κίνημα του 1935 ήταν 9ή 10, εάν συνυπολογιστούν και οι τρεις που εκτελέστηκαν μετά την παραπομπή τουςστο στρατοδικείο20

anticommunism.pdf

YLI.1928-1936.doc

Ἡ κρίση του κοινοβουλευτισμού στη διάρκεια του Μεσοπολέμου ανάγεται σε δύοσημαίνοντα φαινόμενα του πρώτου τετάρτου του 20ού αιώνα. Πρώτον, στο κίνημαστο Γουδί το 1909, το οποίο σηματοδότησε τη δυναμική είσοδο του στρατού στηνκεντρική πολιτική σκηνή της χώρας. Μόνο με την πάροδο των χρόνων και τημεσολάβηση κι άλλων παραγόντων η ανάμειξη αυτή θα λάβει ευρύτερες διαστάσεις,με τάσεις χειραφέτησης και αυτονόμησης του στρατεύματος απὀ τους πολιτικούς τουπάτρωνες. Δεύτερον, ο Εθνικός Διχασμός του 1915-1917, αποτελεί μια μεγάληιστορική τομή, χωρίς την οποία η ανάλυση του Μεσοπολέμου είναι αδύνατη.

Η μια είναι ο Ελευθέριος Βενιζέλοςπου λόγω της βαθιάς πίστης του στις αρχές της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας οδηγήθηκε στηναπόφαση της διάλυσης της Βουλής των Λαζάρων και στη διενέργεια εκλογών τις οποίες και έχασε απότη βασιλική πτέρυγα με τις τραγικές συνέπειες που αυτή η διαδικασία προκάλεσε στην πορεία τηςΜικρασιατικής Εκστρατείας.

Ο Καραμανλής και το επιτελείο του συνειδητά προσπάθησαν και επέτυχαν να υπερβούν την κρίση των θεσμών συνολικά, δηλαδή την κληρονομιά και του Εθνικού Διχασμού και του εμφυλίου πολέμου. Η νομιμοποίηση του ΚΚΕ έλυνε προβλήματα του εμφυλίου πολέμου· η επίλυση του Πολιτειακού με το δημοψήφισμα της 8ης Δεκεμβρίου 1974 (το μόνο έντιμο της ελληνικής πολιτικής ιστορίας) έκλεινε ένα κεφάλαιο του Εθνικού Διχασμού.

Από την άλλη πλευρά, η δικτατορία του 1967-74 δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Αποτέλεσε την κορύφωση της «κρίσης των θεσμών», η οποία ξεκίνησε με την έναρξη του Εθνικού Διχασμού το 1915, συνέχισε με τις διαδοχικές αναρριπίσεις του, και περιέλαβε επίσης τον εμφύλιο πόλεμο στη δεκαετία του 1940, ο οποίος προκάλεσε νέες πολιτικές και ψυχολογικές επιβαρύνσεις στη μετεμφυλιακή εποχή.

Η κοινοβουλευτική δημοκρατία έπεσε το 1967, ενώ δεν αντιμετώπιζε δομικό κίνδυνο, π.χ. ένα μαζικό κόμμα που προωθούσε δικτατορία του ενός ή του άλλου τύπου. Επεσε επειδή τελμάτωσε μέσα σε μια ανούσια πολιτική πόλωση και έχασε τον έλεγχο των εξελίξεων. Το ίδιο όμως είχε συμβεί το 1936.

... στο παλάτι επικρατούσε και μεγάλη ανασφάλεια. Οι αλλεπάλληλες εκθρονίσεις είχαν δημιουργήσει στους Γλίξμπουργκ ευερέθιστα αντανακλαστικα. Κυρίαρχο ήταν το σύνδρομο του Ελευθερίου Βενιζέλου. Όταν καποιος πολιτικός αποκτούσε δημοτικότητα και ισχύ, αυτόματως θεωρούνταν στο παλάτι υποψήφιος θύτης της δυναστείας. Και αυτό εξελισσόταν σε αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Αυτό κρύβεται πίσω από τη ρήξη των ανακτόρων με τον Παπάγο, τον Μαρκεζίνη, τον Καραμανλή, τον Γεώργιο Παπανδρέου. Και φυσικά η βασιλική απαίτηση για απ'ευθείας ανάμιξη στη διακυβέρνηση της χώρας μόνο με αδύνατους πρωθυπουργος μπορούσε να ικανοποιηθεί.

ο Τσερέπης είπε ότι αποστρέφεται τη βία («η καρδία του δεν γνωρίζει παρά την αγάπην»), αλλά έπρεπε να «απαλλάξει την Ελλάδα από την τυραννία». Είχε «αντιπάθεια προς τον Βενιζέλον, όστις εσυκοφάντει την χώραν του παρά την Αντάντ, κάμνων να πιστευθή ότι υπήρχον γερμανόφιλοι εν Ελλάδι, και ότι μόνος αυτός και οι φίλοι του ήσαν ανταντόφιλοι».

Για το απόρρητο και αν ήρθε η ώρα να πάψει η επίκλησή του δήλωσε: «Με βάζετε σε μεγάλο πειρασμό τώρα. Είναι λίγο παράταιρο να υφίσταται κριτική ένα θεσμικά κατοχυρωμένο απόρρητο όπως αυτό για λόγους εθνικής ασφάλειας. Η κυβέρνηση στέκεται σε αυτά που λέει ο νόμος. Από την άλλη σε ένα θέμα στο οποίο αν πράγματι ευσταθεί παρότι δεν υπάρχει κανένα τεκμήριο, μιλάμε για ισχυρισμούς που μπλέκουν διάφορα θέματα και επ’ αυτού περιχαρακώνονται κάποιοι φανατικά γύρω από το δημοσιογραφικό απόρρητο το οποίο είναι ιερό. Το απόρρητο που είναι θεσμικά κατοχυρωμένο για λόγους εθνικής ασφαλείας εύκολα να γίνει φειγ βολάν και από την άλλη ιερό το άλλο απόρρητο και ούτε κουβέντα».

Το συμπέρασμα που βγαίνει δεν είναι ότι «έφταιγαν» οι βενιζελικοί ή ότι «δεν έφταιγαν» οι κωνσταντινικοί. Το συμπέρασμα είναι ότι οι επιτελείς του ΕΣ – ως σύνολο – είχαν σοβαρή επαγγελματική αδυναμία την οποία κατά επισκιάζει βολικά η ιστορική πολιτική διαμάχη.

εκκαθαρίσεις βενιζελικές εκκαθαρίσεις του ’16 και ’17 κατά τις οποίες απομακρύνθηκαν αξιωματικοί που είχαν, όντως, εμπειρία των Βαλκανικών Πολέμων κατά τους οποίους ο ΕΣ είχε σχεδιάσει και διευθύνει ο ίδιος τις επιχειρήσεις του.

εν μέρει ΚΑΙ στην απομάκρυνση των εμπειροπόλεμων βενιζελικών αξιωματικών αμέσως μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου του ’20 και την επαναφορά βασιλοφρόνων αξιωματικών οι οποίοι, ακόμη και αν ήταν ικανοί ή ενδεχομένως είχαν αδίκως απομακρυνθεί, είχαν απόσχει πλέον πολύ χρόνο από τις μάχες και είχαν χάσει τις – πυκνές, λόγω Παγκοσμίου Πολέμου – εξελίξεις στη διεξαγωγή πολεμικών επιχειρήσεων.

το 1945, σε δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε στη Γαλλία, το 57% των ερωτηθέντων πίστευε πως η Σοβιετική Ένωση είχε τον πιο καθοριστικό ρόλο στην νίκη του ναζισμού, ποσοστό που μειώθηκε το 1994 στο 25% και στο 23% το 2015, ενώ αντίστοιχα αυξήθηκε σημαντικά το ποσοστό των ΗΠΑ – από 20% το 1945 σε 54% το 2015 (Πηγή: δημοσκοπήσεις IFOP 1945, 1994, 2004, 2015).

Θανάσιμη απειλή αποτελούσαν δύο υπερσύγχρονα θωρηκτά που η Τουρκία περίμενε να παραλάβει από βρετανικά ναυπηγεία το καλοκαίρι του 1914.

Η πρώτη είναι απόρροια της γεωπολιτικήςσημασίας της Ελλάδας για την προαγωγή των αξονικών στρατηγικών συμφερόντωντων αντιμαχόμενων δυνάμεων - Αντάντ - Κεντρικές δυνάμεις -, με αποτέλεσμα τηνκατάφωρη παραβίαση της ελληνικής εδαφικής κυριαρχίας και τη μετατροπή της ελλη-νικής εδαφικής επικράτειας σε κέντρο ανεφοδιασμού - επιμελητείας - εγκατάστασηςξένων στρατιωτικών δυνάμεων.

Όπως εξάγεται από πρωτογενείς πηγές, η ελληνι-κή πολιτική ουδετερότητα ήταν ζωτικής σημασίας για την ευόδωση της πολιτικής τωνΚεντρικών Δυνάμεων. Χαρακτηριστικά ο Γερμανός υπουργός εξωτερικών, Γιάγκωβ,σε τηλεγράφημά του (31 Ιουλίου 1914) προς τις γερμανικές πρεσβείες στη Βιέννηκαι στη Ρώμη αναφέρει: «Προσπαθούμε να εμποδίσωμε την Ελλάδα να λάβει μέρος στονπόλεμο εναντίον της Τριπλής Συμμαχίας». Τοιουτοτρόπως σε ανταποκρίσεις των Γερ-μανών πρέσβεων στην Αθήνα και στην Κωνσταντινούπολη αναφέρονταν ότι «η Ελλάςθα πρόσφερε μεγάλες υπηρεσίες στις Κεντρικές Αυτοκρατορίες, εάν έμενε ουδέτερη». 56

Αντίστοιχα και για την Αντάντ η ελληνική πολιτική ουδετερότητα,57 τουλάχιστον στηνπρώτη φάση του Α ́ Παγκοσμίου Πολέμου, εξυπηρετούσε τον στρατηγικό της στόχογια διπλωματική διείσδυση - προσέγγιση των βαλκανικών συνδαιτυμόνων της Ελλά-δος, ιδιαίτερα της Βουλγαρίας.

Η αιτιολόγησηαυτής της πτυχής είναι διττή και συνομολογείται από την έσχατη αναγκαιότητα τηςεκάστοτε κρατικής οντότητας για εσωτερική τάξη και εξωτερική ασφάλεια, καθώς καιαπό την ιδιαιτερότητα της ελληνικής περίπτωσης, που συνίσταται στην εγκαθίδρυσηενός κράτους δυνάστη από τους πολιτικούς θεσμούς της κομματοκρατίας.54 Απότοκοείναι η εξάρτηση από τη Δύση ν’ αναδεικνύεται σε κύριο μέσο εξωτερικής πολιτι-κοοικονομικής-στρατιωτικής εξισορρόπησης τόσο για την ενίσχυση της εσωτερικήςνομιμοποίησης των ελλαδικών κυβερνήσεων, όσο και για την ανάσχεση των άμεσωνεξωτερικών-εσωτερικών απειλών τους.

Συμπερασματικά, το τελικόγινόμενο του Εθνικού Διχασμού καθορίζεται από την ενεργή πολιτικοστρατιωτική καιοικονομική παρέμβαση των δυνάμεων της Αντάντ, υπό το νομιμοποιητικό μανδύα των

ένα κλίμα τρομοκρατίας, που όμοιό του δεν είχε προηγούμενο στη σύγχρονη ιστορία τουκράτους μας

Οι ανωτέρω διαπιστώσεις προδηλώνουν ότι ο εθνικός διχασμός δεν αφορμάταιαπό μια προσωπική ρήξη μεταξύ Κωνσταντίνου - Βενιζέλου 2

Συνεπακόλουθα καταδεικνύεται η γεωστρατηγική σημασία της ελληνικήςεδαφικής επικράτειας για την επιχειρησιακή διάσταση της Υψηλής στρατηγικής τωνδυνάμεων της Αντάντ. Για παράδειγμα, το λιμάνι της Θεσσαλονίκης αναδεικνύοντανσε μείζονα στρατηγικό κέντρο ανεφοδιασμού για τους αντιμαχόμενους πολιτικοστρα-τιωτικούς συνασπισμούς. 6

Η περίοδος 1915-1917 γονιμοποίησε τις συνθήκες αποσταθεροποίησης και την έλλειψη συνοχήςτου κοινωνικού σώματος, δημιουργώντας την κατάλληλη συνθήκη, για τα δραματικά μελλούμενα που κατέλη-ξαν στην μικρασιατική καταστροφή,[...]». Τσίρος, Ν. (1997)

Στιςαδιάλλακτεςαντιβενιζελικέςεφημερίδεςτοαίτηματηςσυμφιλίωσηςδενδια-τυπώθηκε,ενώοεσωτερικόςεχθρόςεξακολουθούσεναείναιοβενιξελισμός,συ-χνάβέβαιαωςσυνοδοιπόροςτουκομμουνισμού,ὡς«σύμπραξητηςΜόσχαςμε

κυρίαρχη εκείνη την περίοδο στην Ευρώπη αντίληψη ότι τις αντιφάσεις που δεν μπορεί να λύσει με δημοκρατικά μέσα η αστική κοινοβουλευτική διαχείριση μπορεί να τις υπερβεί δυναμικά ένας ισχυρός άνδρας με δικτατορικές εξουσίες, το περίφημο δόγμα – μύθο του Φύρερ Πρινσίπ. Ο χαρισματικός ηγέτης της φιλελεύθερης οικογένειας Ελ. Βενιζέλος το επιχειρεί με την πραξικοπηματική ενέργεια του κινήματος του ’35 και αποτυγχάνει.

που παρά την αποχή βενιζελικών και αριστερών συγκεντρώνει το… 97,80% και 400 χιλιάδες περισσότερους ψηφοφόρους από τους εγγεγραμμένους στους εκλογικούς καταλόγους των τελευταίων βουλευτικών εκλογών του 1933(!)

Αιχμή της αντιπαράθεσης που διατρέχει όλη την μεσοπολεμική περίοδο το καθεστωτικό πρόβλημα. Σε πρώτη φάση το καθεστωτικό φαίνεται να λήγει με το δημοψήφισμα του 1924 και την εγκαθίδρυση της Β΄ Ελληνικής Αβασίλευτης Δημοκρατίας. Δημοψήφισμα που αναγνώρισε και τμήμα της φιλοβασιλικής οικογένειας με επικεφαλής τον αρχηγό του Κόμματος των Ελευθεροφρόνων Ιωάννη Μεταξά.

συνέπεια του πρώτου εμφυλίου, δηλαδή του Εθνικού διχασμού, και του δεύτερου εμφυλίου, στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1940, είναι η αδυναμία ύπαρξης στον κοινωνικό μηχανισμό ταξικών αποκρυσταλλώσεων και δημιουργίας μιας εθνικής αστικής τάξης. Το γεγονός αυτό οδηγεί σε μια κυρίαρχη φαινομενικά υπερπολιτικοποίηση μεγάλων λόγων, που είναι στην ουσία απολιτικοποίηση, που αντιλαμβάνεται την πολιτική πράξη όχι ως έκφραση κοινωνικοπολιτισμικών  διεργασιών αλλά ως ατομικό άθλημα χαρισματικών ή μη προσώπων.

Ο Γ. Δερτιλής, Directeur d’ Etudes, Καθηγητής ομότιμο μέλος του Centre des Recherces Historiques, με τη εισήγησή του «Ο Α΄ παγκόσμιος πόλεμος και ένας εμφύλιος που ονομάστηκε διχασμός» επιδιώκει να αναδείξει ότι στον Διχασμό οδήγησαν κυρίως εξωγενή αιτιακά πλέγματα, τα πολιτικά και οικονομικά διακυβεύματα του Α΄παγκοσμίου πολέμου και οι αντίστοιχες μεταβολές του γεωπολιτικού περιβάλλοντος της Ελλάδας πριν και μετά τον πόλεμο. Ο λεγόμενος Διχασμός ήταν στην ουσία ένας εμφύλιος με εννεάχρονη διάρκεια, μαζικούς διωγμούς, πολιτικές δολοφονίες και εκτελέσεις με χιλιάδες τραυματίες και νεκρούς και μετά το 1922 οδήγησε σε τέσσερις δικτατορίες και δεκατέσσερα στρατιωτικά κινήματα.

έκταση και το βίωμα αυτού του πολυπρισματικού φαινομένου, που κατ’ ευφημισμό αποκαλούμε εθνικό διχασμό, μπορεί να εξετασθεί με ασφάλεια μόνο μέσα στη μέση διάρκεια του 1890-1936.

Σε στρατηγικό επίπεδο, η νικηφόρα μάχη του Σκρα ντι Λέγκεν, η οποία σημειωτέον υπήρξε η πρώτη καταγραφείσα διάρρηξη σε ένα από τα τρία ως τότε μεγάλα μέτωπα, σε αρκετά μεγάλο εύρος ρήγματος, σε δύσβατο ορεινό έδαφος, έπεισε και τους τελευταίους από τους Συμμάχους για την αναγκαιότητα της υπάρξεως και ενισχύσεως του Μακεδονικού Μετώπου. Σε διπλωματικό, τέλος επίπεδο, αμέσως σχεδόν μετά τη διάσπαση του μετώπου, ο ένας μετά τον άλλο οι σύμμαχοι των Κεντρικών Αυτοκρατοριών συνθηκολόγησαν! (11)

από τη μια τα αστικά στρώματα και τις δυναμικές ομάδες που έβρισκαν έκφραση στον Βενιζέλο και από την άλλη το παλιό πελατειακό κατεστημένο και οι παλιοί φεουδάρχες που εκφράζονταν από τον Κωνσταντίνο

Ο Βενιζέλος φεύγει στην Κρήτη και με συνοδεία του στόλου, μετά τη δημιουργία του κινήματος της Εθνικής Άμυνας, πηγαίνει στη Θεσσαλονίκη και εγκαθιστά κυβέρνηση

στην ατυχέστερη και λιγότερο μελετημένη ιστορική περίοδο της διχοτόμησής της.

Ακόμη και η αναψηλάφηση της δίκης των 6, με την παρουσία των απογόνων τους αλλά με αποκλεισμό των απογόνων των Ποντίων και Μικρασιατών

Μαυρογορδάτος Γ. (2000) «Οι Επίστρατοι: ένας Φασισμός πρόδρομος αλλά ατελής»,Ιστορικά, 57 (2000), 20-25.

Μαυρογορδάτος Γ. (2002) «Κωνσταντίνος Α ́, ο Δωδέκατος», Ιστορικά, 151 (2002), 16-21.

Μαργαρίτης Γ. (2001) «Στρατιωτικός Σύνδεσμος: Πρόγραμμα-Προθέσεις», Ιστορικά, 92(2001), 6-13.

Clean code examples (YouTube)Why Are You Still Creating CRUD APIs?Remove Your If-Else and Switch CasesWhy Cognitive and Cyclomatic Complexity Matters in Software DevelopmentWriting Cleaner Code (With Examples)Resources for the curious📚 Source Code (GitHub) by Nicklas Millard, the authorRESTful API Design by MicrosoftArchitectural Styles and the Design of Network-based Software Architectures by R.T. FieldingWhat is REST by codeacademyIs Crud Bad For Rest? by Boris LublinskyHATEOAS Driven REST APIs by restfulapi.netHATEOAS — a simple explanation by Bartosz JedrzejewskiWhy HATEOAS is useless and what it means for REST by Andreas ReiserRESTful Considered Harmful by Tomasz NurkiewiczTask-Based UI on cqrs.wordpress.comCRUD is an antipattern by Mathias VerraesWhy REST sucks by Troy A. Griffitts

we specified a fn

Map inputs(& outputs)

Considerations for when building pipelines

Operations¶

“empty’

when when

You can check out a demo version at https://radiantearth.github.io/stac-browser

Ο lαυρογορδάτο#υποστηρί3!ι ότι ο μ"1ο# πω# οι 0πίστρατοι ήσανδημιο"ργημα του 0πιτ!λ!ίου συντηρή1ηκ! όχι μόνον απότην συγκ!κριμένη καταδίκη και του# ισχυρισμο"# πολλώνμαρτ"ρων στρατιωτικών στι# δ"ο δίκ!# <παρά τηναπουσία 1!τικών αποδ!ί!ων- αλλά και από την κυρίαρχηστο π!δίο τη# ιστοριογρα.ία# και τη# συλλογική# μνήμη#(!νι3!λική !κδοχή τη# ιστορία# του 01νικο" 2ιχασμο",

 “Η κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης: η κορύφωση της σύγκρουσης δύο κόσμων. Η ιστορική αποτίμηση, 100 χρόνια μετά”

Σε κάθε περίπτωση, ηαμαχητί και χωρίς ανταλλάγματα απώλεια της Ανατολικής Μακεδονίας ήταν μιατερατωδώς σκανδαλώδης πολιτική επιλογή του βασιλιά Κωνσταντίνου, την οποίασημαντική μερίδα του σώματος των Ελλήνων αξιωματικών και του πολιτικού κό-σμου, με προεξάρχοντα τον Ελευθέριο Βενιζέλο, δεν μπορούσαν να ανεχθούν.

Ήταν η πρώτη φορά που ένα πολιτικό κόμμα, μετονομάζοντας τη βασιλοφροσύνη σε εθνικοφροσύνη, επιχειρούσε έμμεσα να αμφισβητήσει το εθνικό φρόνημα των αντιπάλων του, «μια επικίνδυνος πρόκλησις προς την νοημοσύνην του ελληνικού λαού», όπως σημείωνε, ήδη από τότε, η «Νέα Ημέρα» (7/1/1915). Και η ειρωνεία της εκλογικής πραγματικότητας ήταν ότι προνομιούχο ακροατήριο των πρώτων εθνικοφρόνων αναδείχτηκαν οι εθνικοθρησκευτικές μειονότητες της Μακεδονίας.

επιδίωξε και πέτυχε να αποτυπώσει με τον εγκυρότερο και συνάμασυναρπαστικότερο τρόπο ο Γεώργιος Βεντήρης στο μνημειώδες έργο του ΗΕλλάς του 1910-1920. Από την αντίθετη πλευρά, δεν υπάρχει τίποτααντίστοιχο. Τίποτα. Υπάρχουν μόνο απολογητικές ή και αγιογραφικέςμελέτες για τον Κωνσταντίνο, τον Γούναρη και άλλα πρόσωπα,αποσπασματικές και περιπτωσιολογικές κριτικές για τα λάθη και ταολισθήματα του Βενιζέλου, καταγγελίες για τα εγκλήματα που έγιναν στοόνομά του

Αντίθετα, ο Κωνσταντίνος και οι υποστηρικτές τουκατάφεραν να χάσουν τελείως την αξιοπιστία τους με τις παραπλανητικέςκαι παρελκυστικές διαπραγματεύσεις που έκαναν με την Αντάντ το 1915-17. Την αξιοπιστία αυτή πάσχισαν μάταια να αποκαταστήσουν το 1920-22,οδηγώντας τη χώρα στην καταστροφή

Στην περίπτωση του Εθνικού Διχασμού, μόνο ο Βενιζελισμός έχειρεαλιστικό όραμα και συγκροτημένο πρόγραμμα. Οι αντίπαλοί του ούτεέχουν ούτε θα μπορούσαν να έχουν κάτι αντίστοιχο, αφού αποτελούναπλό άθροισμα (αν όχι συνονθύλευμα) ετερόκλητων στοιχείων, μεελάχιστο κοινό παρονομαστή μόνο την αντίδραση στον Βενιζέλο

Στο συνταγματικό πεδίο, εξάλλου, δεν μπορεί νααμφισβητηθεί ότι ο Κωνσταντίνος παραβίασε τότε το πολίτευμα καιεναντιώθηκε στη λαϊκή κυριαρχία. Όχι απλά με τη δεύτερη διάλυση τηςΒουλής, αλλά γενικά με τη δηλωμένη άρνησή του να ξαναδιορίσειπρωθυπουργό τον Βενιζέλο, όσες φορές κι αν κέρδιζε τις εκλογές. ΣτονΓάλλο πρεσβευτή είπε, μάλιστα, ότι θα προτιμούσε να διορίσειπρωθυπουργό έναν «ρακοσυλλέκτη» από τον δρόμο παρά τον Βενιζέλο!

τήν περίπτωση τῆςἸταλίας, ἡ διαμόρφωση τοῦ ἐθνικοῦ κράτους κρίθηκε ὁριστι-κά ἀπό τή στιγμή πού τήν ἔθεσε ὑπό τόν ἔλεγχό του τόΠεδεμόντιο καί γενικότερα οἱ δυνάμεις πού ἐκπροσωποῦσε ὁΚαθούρ --- κι ὄχι ὁ Γκαριμπάλντι. Τό γερμανικό ἔθνος καίκράτος σφράγισε ἀνεξίτηλα ἡ ἐπικράτηση τοῦ Μπίσμαρκ καίτῆς Πρωσίας στόν ἀγώνα γιά τήν ἐθνική ἑνοποίηση. Τέλος, ἄνὁ ̓Αμερικανικός Ἐμφύλιος Πόλεμος θεωρηθεῖ κρίση ἐθνικῆςβ][ὁλοκλήρωσης μέσα ἀπό τήν ὁποία γεννήθηκε ἤ πάντως ἀν-δρώθηκε τό ἀμερικανικό ἔθνος, εἶναι αὐτονόητο ὅτι ἡ ἐπικρά-τηση τῶν Βορείων στάθηκε καθοριστική ἀπό κάθε ἄποψη ---πολιτική, οἰκονομική, κοινωνική καί γενικότερα πολιτιστική.

Τό. ἐκπαιδευτικό δέν εἶναι ἄλλωστε τό μόνο κοινωνικόζήτημα πού- σχετίζεται ἄμεσα μέ τό πρόθλημα τῆς ἐθνικῆςὁλοκλήρωσης. ̓Αν τό πρόθλημα τῆς ἐθνικῆς ὁλοκλήρωσης κι ὁσυνυφασμένος μ ̓ αὐτό Διχασμός δεσπόζουν σ ̓ ὅλη τήν πε-ρίοδο 1910-40, δέν ὑπάρχει κοινωνικό ζήτημα οὔτε ὄψη τῆςΒενιζελικῆς ἰδίως πολιτικῆς, πού νά μήν ἐπηρεάζεται ἄμεσα ἤἔμμεσα.

Ενῶ ὁ ̓Αντιθενιζελισμός, πα-ρά τό θυζαντινό ρομαντισμό του γύρω ἀπό τόν ΚωνσταντῖνοΙΒ ́,

Θά χρειαστεῖ ἡ θύελλα ἑνός νέου πολέμου καί μιᾶς νέαςἐμφύλιας σύγκρουσης καί ἡ κοσμογονία τῆς μεταπολεμικῆςἀνασυγκρότησης γιά νά Ἐεπεραστεῖ ὀριστικά ὁ Διχασμός ὡςκρίση ἐθνικῆς ὁλοκλήρωσης.

Ὡστόσο,ὁΔιχασμόςὡςκρίση|ἐθνικῆςὁλοκλήρωσηςκληροδοτεῖταιστόΜεσοπόλεμο,συμπυ-κνωμένοςσέτρεῖςἀντιθέσειςπούἀποτελοῦνπροέκτασηεκεί.ο. ́νωντῆςπροηγούμενηςδεκαετίας.

Πραγματικά, τό μοιραῖο κίνημα τῆς Ίης Μαρτίου1935 ξαναζωντανεύει γιά λίγο τό χωρισμό τοῦ 1916-17, ἐνῶ ἡκαταστολή του παίρνει τό χαρακτήρα ἐκστρατείας τῆς Παλαι-' ᾱς Ἑλλάδας γιά τήν καθυπόταξη τῶν Νέων Χωρῶν.

Ἐνσαρκώνει προπαντός τήν ἐπιθετικότητα τῶν γηγενῶν ἕναν-τίον τῶν προσφύγων. Σ

Μπορεί ο βασιλεύς Κωνσταντίνος να ήταν το σύμβολο του υπερχρονικού εθνικισμού, όμως ο Δραγούμης εξέφραζε πνευματικά την αντιβενιζελική εκδοχή του.

Μπροστά στα επιτεύγματα του Βενιζέλου, τα σχέδια του Δραγούμη φαίνονταν άπρακτες ελπίδες. Ο ιστορικός βηματισμός του Κρητικού έθετε εντός εισαγωγικών την υπερχρονικότητα των οραματισμών του επικριτή του. Ο Βενιζέλος έκτιζε πραγματικότητες· ο Δραγούμης σκηνοθετούσε μία παράσταση του ελληνισμού με απόληξη ένα ενεργοβόρο καθεστώς αμφιβολιών. Ο πρώτος άφησε πίσω του μία Ελλάδα η οποία θα μπορούσε να πιστέψει στον εαυτό της· ο δεύτερος άφησε ευγενικές χίμαιρες.